Қазығұрт ауданында жасөспірімдермен бірге кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың алдын алу және олардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған жұмыстарды күшейту, олардың құқықтық сауаттылығы мен құқықтық мәдениетін қалыптастыру мақсатында кездесулер өтуде.
Қазығұрт аудандық полиция бөлімінің бастығы полиция подполковнигі Алмас Серікбаев аудандағы бірқатар мектептердің жоғары сынып оқушыларымен кездесу өткізді. Кездесуде жасөспірімдер арасындағы құқықбұзушылық пен қылмыстың түрлері яғни құмар ойындар, лудомания, есірткінің алдын алу,тақырыбында баяндама жасап, қазіргі қоғамда белең алып отырған оқиғаларға тоқталды.
Сонымен қатар шарада жастарға лудомания, нашақорлық жайды жеректі фильмдер көрсету арқылы, осы әрекеттердің соңы немен аяқталатыны жайлы да сезіндіруді мақсат етті.
Аталған шара облыстың бас полицейі Мұрат Талапұлының тікелей тапсырмасымен орындалып жатқанын ескерсек, осы бағыттағы профилактикалық жұмыстар оқушыларды құқықтық сауаттандыруға, оларға қарсы жасалатын қылмыс пен құқықбұзушылықтың алдын алуға көптеп көмегін тигізетіні анық.
Полицейлер мектептердің әкімшілігімен тығыз байланыс орнатып, мектептердің тыныс-тіршілігімен, оқушылар арасындағы құқық бұзушылық профилактикасының жай-күйімен танысуда, ювеналды полиция инспекторларымен бірлесе оқушылар мен ата-аналар арасында құқық түсіндіру жұмыстарын жүргізуде.
Әлеуметтік қатынастарды құқықтық реттеудің болуы дамыған мемлекеттің ажырамас бөлігі болып табылады. Тарихи тұрғыдан алғанда, ең әлсіз әлеуметтік топтар – әйелдер мен балалар – аздаған құқықтар мен бостандықтарға ие болды, кейде өздерін қорғауға қабілетсіздіктерін ашық түрде бұзды. Сондықтан қоғамның әлсіз мүшелерінің құқықтары бөлек санатқа бөлінуі керек еді. Бүгінгі күні жеке мемлекеттердің құқықтық жүйесі айтарлықтай ерекшеленеді, бірақ мемлекеттің географиялық орналасуына, мемлекеттік басқару жүйесіне және саяси жүйеге қарамастан адамның барлық құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу керек.
Осы мақалада біз кәмелетке толмағандардың құқықтары, міндеттері мен міндеттері, сондай-ақ кәмелетке толмаған балалардың құқықтарын қорғау туралы сөйлесетін боламыз. Мұның барлығы мектеп оқушыларының және мектеп жасына дейінгі балалардың құқықтық тәрбиесінің бір бөлігі. Заманауи құқық теориясында кәмелетке толмағандарға арналған құқықтардың бірнеше түрі бар: кәмелетке толмағандардың еңбек құқықтары . Еңбек қатынастарында кәмелетке толмағандар ересектерге қатысты құқықтарға теңестіріледі, бірақ кәмелетке толмаған балалардың жұмыс жасай алатын түрлері мен ауқымы мемлекетпен реттеледі (осы жұмыстардың қауіптілігі, зияндылығы мен күрделілігін ескере отырып). Осылайша, кәмелеттік жасқа толмағандар өздерінің жасына қатысты жұмыс уақытының ұзақтығына, мерекелерге, қорғауға және еңбек жағдайларына қатысты кейбір артықшылықтарды пайдаланады.кәмелетке толмаған балалардың жеке құқықтары.
Ата-аналарымен бірге тұруға, туыстарымен араласуға, өз пікірін білдіруге, ата-аналарының және туыстарының қамқорлық және қамқоршылық құқығын, сондай-ақ ата-аналарымен бірге тұруға, өз құқықтарын қорғау құқығы және т.б .;кәмелетке толмағандардың азаматтық құқықтары . Бұл санатқа кәмелетке толмаған балалардың меншік құқығы, мұрагерлік құқығы, тұрғын үйге құқық және зиянды өтеу жатады. Азаматтық құқықтар туралы екі ұғымға айрықша мән беріледі: құқықтық қабілетін және құқықтық қабілеттілігі. Құқық қабілеттілігі – адамның (жасына қарамастан) құқықтары мен міндеттері болуы қабілеті. Құзыреттілік адамның өз құқықтарын өз бетінше бақылауға және өз міндеттерін өз іс-әрекеттерімен орындауға қабілеттілігін білдіреді. Құқықтық қабілеттіліктің пайда болуы белгілі бір жасқа байланысты. Мұндай шектеулер баланың бірте-бірте дамуына және оның ойдан шығарылған әрекеттерден және негізсіз шешімдерден қорғау қажеттілігіне байланысты.
Әрбір бала, жасына немесе әлеуметтік мәртебесіне қарамастан, өзінің заңды құқықтарын қорғауға құқылы. Сіз өз мүддесін жеке немесе өкілдер арқылы қорғай аласыз. Кәмелетке толмаған балалардың өкілдері, әдетте, олардың ата-аналары, асырап алушылары, қорғаншылар немесе қамқоршылар, асырап алушылар. Сонымен қатар, кәмелетке толмағандардың құқықтарын қорғау өкілдері де болуы мүмкін қамқоршы және қорғаншы, прокурор немесе сот.
Баланы тәрбиелеуде ата-аналардың (қамқоршылардың немесе қамқоршылардың) өз міндеттерін дұрыс орындамауы (немесе орындамауы), сондай-ақ ата-ана құқықтарының бұзылуы жағдайында кәмелетке толмаған өзінің заңды құқықтары мен мүдделерін дербес қорғай алады. Әрбір бала, жасына қарамастан, баланың құқықтарын қорғауға және белгілі бір жастан (әдетте 14 жастан бастап) баланың өмір сүретін елінің заңнамасына байланысты сотқа жүгіне алады. Кейбір жағдайларда, кәмелетке толмаған адам көпшіліктің жасына жеткенге дейін толықтай қабілетті деп танылуы мүмкін.
Құқықтық мемлекет теориясы – заңның басымдығы және әлеуметтік реттекшілік жүйесіндегі ролінің арттырылуында болып табылады. Құқықтық мәдениет және құқықтық сананың дәрежесінің төмендігі халықтың құқықтық сауаттылығы тұрғысында заңның күшінің дәрежесінің жоғарылығы қағидаларын жүзеге асыруды қамтамасыз етілудің басты маңызды жағдайы болып табылады. Азаматтардың заңға байланысты кез келген құқықтық қарым-қатынасы олардың іс әрекетінің, қарым-қатынас жасауының қайнары болып табылады. Құқықтық мәдениеттің басты көрсеткіші бұл заңды түсініп құқықты біліп ұғыну деген сөз.
Халқымыздың құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетінің дамытып жоғарылату азаматтардың Заңды сайлау, құрметтеу, жоғары қою, қастерлеу сезімдерін тәрбиелеуге бағытталған мәселелер Заң саласы органдарының ғана емес, бүткіл мемлекеттік органдардың, барлық қызметкерлердің стратегиялық бағдарының бірі екендігі баршамызға аян. Құқықтық мәдениет дегеніміз бұл – қоғамның, құқықтық өмірінің сапасы, халықтың құқықтары мен бостандықтарына мемлекет пен қоғамның кепіл болуы.
Сонымен қатар бұл- қоғамдағы әрбір жеке тұлғаның, қоғамдық-құқықтық қатынасқа түсуші азаматтың құқықты ұғынуы, заң мен құқықтардың қорғалуын терең түсінуі. Құқықтық мәдениет пен құқықтық сананы меңгеру қоғамдық қатынастарға құқықтық ықпалдың әсер ететіндігін ұғынады. Тұлға мен қоғамның рухани құндылықтары адамның құқықтық сана сезімі арқылы айқындалады, олар бұл құндылықтарды өздерінің сезімдері, көзқарастарымен танымы арқылы танытады. Құқықтық мәдениет – нақтыланған дара мемлекеттік діни, этникалық қауымдастықтың қатысушылары белгілеген қабылдаған және олардың іс-әркеттерімен құзыреттерін реттеу үшін қолданылатын құндылықтар, құқықтық көзқарастар, наным сенімдері, сана сезімдері мен дәстүрлер қағидалары. Кез келген мемлекет аясында түрлі құқықтық мәдениеттердің болуы мүмкін, мәселен бұл жағдай көпұлтты, көпдінді қоғамдарда көрініс табады.
Біздің елімізде Қазақстан Республикасында халқымыздың, ата-бабамыздан келе жатқан ұлттық салт-дәстүрлік құқықтық мәдениетпен қатар басқа да ұлттардың дәстүрлік құқықтық мәдениеттері қалыптастырылған. Әлеуметтің жалпы халықтың құқықтық мәдениетін зерделеп анықтау үшінжеке тұлғаның, оның мотивтерін мақсатымен формаларын қабылдауын назарға алу керек. Бұл тұста мағыналы рөл құқықтық сауаттылыққа мән беріледі. Құқықтық ақпараттану мен сауаттылықты жетілдіруді қамтитын негізгі қайнарының бірі болып отыр. Құқықтық сауаттандыру дың басты қағидасына халықтың құқықты түсініп құқықтық білімінің деңгейін арттыруға деген ынта жігерлілікпен қызығушылық болып табылады.
Қазіргі таңда, еліміз заманауи сапалы әлеуетке көтеріліп жоғары деңгейге шығарудағы құқықтық сауаттандыру, түсіндіру шараларына, нормативті-құқықтық шығармашылық үрдіске басым назарға алынып отыр. Құқық қорғау органдарының құзыретіне қазіргі таңда стратегиялық бағыты болып табылып отқан азаматтардың құқықтық мәдениетін дамытып, құқықтық санасының әлеуетін күшейту басты мәселелердің бірі болып табылады. Бұл мәселе аясында құқықтық насихат жұмыстарын ауқымдандырыру, сапалық жағдайын жоғарылату іс қимылдарын жатқызамыз. Бұл орайда айта кететін жәйт, адам мен азаматтың Конституциялық және басқа да құқықтарын жүзеге асыруды қамтамасыз етіп, жадпы азаматтардың құқықтық білімдері мен құқықтық мәдени этикасын оңтайландырып құру мақсатында мемлекеттік органдар мен жоғары оқу орындары бұқаралық ақпарат құралдарында сөз қозғап, түрлі іс-шаралар, конференциялар, ашық сабақтар, семинар-брифингтер, дөңгелек үстелдер сияқты шараларды ұйымдастырып, Әділет министрлігіне қарасты ұйымдарымен, сонымен қатар облыстық мемлекеттік мекемелерімен тұрақты түрде өзара іс-әрекеттер жүзеге асырылуда.
Қазіргі кезде барлық жалпы халық әлеуметтік желілерді белсенді пайдаланушылары болып табылады, халыққа кез келген ақпарат қол жетімді, кез келген азамат нормативті құқықтық актілермен танысып ақпарат ала алады, жүзеге асырылып жатқан түрлі құқықтық сауаттандыру жұмыстарынан хабардар бола алады. Жүзеге асырылып жатқан жаңашылдықтардың басты бағыттарының бірі құқықтық нигилизммен күрес жүргізу, құқықтық сана мен мәдениетті арттыру, халықтың арасында құқықтық түсіндіру іс-шаралары көлемін күшейту болып табылады.
